روش تدریس کلاس چند پایه

 کاربرد برخی روشهای تدریس در کلاسهای چند پایه

 روش سخنرانی

 روش سخنرانی مختص کلاسهای پرجمعیت است واین روش در نظامهای آموزشی سابقه ای طولانی دارد.ارائه ی مفاهیم بطور شفاهی ازطرف معلم ویادگیری آنها از طریق گوش کردن ویادداشت برداشتن از طرف شاگرد،اساس کار این روش را تشکیل می دهد.در فرایند تدریس با این روش تمام عوامل تحت کنترل معلم است او می تواند  به هر ترتیبی که خود می پسندد درباره ی موضوع مورد نظر سخن بگوید وهر وقت لازم بداند آنرا پایان دهد.روش سخنرانی به علت اینکه روشی ارزان است،برای تدریس در کلاسهای چند پایه مناسب است وباتوجه به موقعیتهای زمانی و مکانی و مجموعه ی تجهیزات،روش سخنرانی بسیار انعطاف پذیر است وهمچنین این روش سبب تقویت اجتماعی،علاقه ،اعتماد بنفس  وکاهش احساس تنهایی می شود.

 روش پرسش و پاسخ

 روشی است که معلم بوسیله ی آن شاگرد را به تفکر در باره ی مفهومی جدید یا بیان مطلبی تشویق می کند.در این روش شاگرد تلاش می کندباکوششهای ذهنی،از معلوم به مجهول حرکت کند.این روش را روش سقراطی نیز گفته اند.روش پرسش و پاسخ به دلایلی چون:تقویت اعتماد بنفس شاگردان،ایجاد علاقه وتقویت تفکر خلاق در شاگردان،تقویت استدلال وقدرت اظهار نظر شاگردان،شرکت بیشتر دانش آموزان در بحث وفعالیتهای آموزشی و بیشتر شدن انگیزه ی فعالیت وتحقیق در شاگردان برای کلاسهای چند پایه مفید و موثرمی باشد.

 روش همیاری

در اینجا دانش آموزان یاد می گیرند که باهم موفق می شوند ویا شکست می خورند و هر دانش آموزدر اوقاتی به کمک نیاز داردیا چیزی برای گفتن دارد،می تواند به کمک همکلاسیهایش تکیه کند.در چنین کلاس وظیفه ی معلم این است که کلاس را به گونه ای  سازمان دهد که دانش آموزان احساس  وابستگی مثبت  به یکدیگر داشته باشند واین تصور حاکم باشد که  هیچ یک از اعضای گروه نمی تواند موفق شود مگر اینکه تمام اعضا موفق شوند واین روش در کلاسهای چند پایه موجب  تقویت قدرت مدیریت ورهبری فراگیران،موجب تقویت استدلال وقدرت اندیشه وعدم نیاز بیشتر به معلم در دانش آموزان می گردد.

 روش حل مسئله

این روش در حقیقت نوعی آماده کردن فراگیر است برای زندگی. زیرا زندگی یعنی مواجه شدن بامسایل و کوشش برای حل آنها.در این روش ،فعالیتها ی آموزشی به گونه ای تنظیم می شود که در ذهن فراگیر مسئله ای ایجاد شود و او علاقه مند شود که با تلاش خودراه حلی برای آن مسئله پیدا کند.روش حل مسئله ممکن است بصورت فردی یا گروهی اجرا شود.روش حل مسئله موجب ارتباط فعالیتهای مدرسه با زندگی واقعی شاگردان می شود و ازنظر روانشناسی یکی از بهترین روشهای تربیتی برای ایجاد تفکر علمی در شاگردان است و باعث برانگیختن علاقه ی طبیعی شاگردان به درس می شود. باایجاد مسئله در ذهن دانش آموزان ،معلم تنها به عنوان راهنما بوده و دانش آموزان خود به دنبال راه حل مورد نظرمی روند.در نتیجه معلم وقت بیشتری را جهت رسیدگی وتدریس به سایر پایه ها دارد.

روش آزمایشی: روش آزمایشی فعالیتی است که در جریان آن شاگردان عملا با بکار بردن وسایل وتجهیزات ومواد خاصی در باره ی مفهومی خاص تجربه کسب می کنند.وبا توجه به این که درسهای  پایه های ابتدایی اکثرا با همدیگر ارتباط دارند،در نتیجه انجام آزمایشها با استفاده از امکانا ت موجود برای یک پایه ، ممکن است پایه های دیگر همان موضوع درسی را در کتاب درسی خود داشته باشند واین کارممکن است موجب یادآوری برای پایه های بالا وموجب آشنایی مختصر پایه های پایینتر گردد.

  نکاتی چند برای بهینه کردن آموزش چندپایه ای

·  استفاده ازطرح درس مناسب.

·  استفاده از روشهای مختلف اداره کلاس چند پایه .

·  تقسیم مسئولیت ها بین دانش آموزان.

·  استفاده ازکتابها و تمرینات خودآموز ، کارتها و لوحه های آموزشی.

·  تقسیم مناسب زمان بین پایه ها.

·  آموزش توسط همسالان ( استفاده از معلم یار در یاددهی به دانش آموزان ) .

·  فراهم ساختن محیط مناسب وفعال برای یادگیری.

·  استفاده ازچندتخته سیاه درکلاس.

·  سازماندهی دانش آموزان برای خودآموزی .

·  و...

شیوه های اداره کلاسهای چندپایه

این که معلم چه شیوه های ارایه ای را برمی گزیند به موضوع درس،شخصیت آموزگارو دانش آموزبستگی دارد.ازمیان این شیوه هامی توان برخی رایادآورشدازجمله:

الف ) طریقه محوری (ارایه موضوع های ناهمانند)

معلم کارکنند.برای گروههای دیگردروسی معین می شود که به تعامل کمتری نیازدارند.برای مثال معلم بایک گروه علوم کارمی کنند درحالی که گروههای دیگر به انجام کارهنری، نوشتن انشا ،خط وتمرین ریاضی می پردازند دراین روش چون اساس کار معلم در هر ساعت بایک یا دو احتمالاًسه گروه می باشد وگروههای معینی در محور کار قرار می گیرند ، روش محوری نامیده می شود. دراین روش برای هرپایه درس معینی پیش بینی می شود به طریقی که حداکثر3 گروه از دانش آموزان بازمان تعیین شده با

ب) طریقه گروهی(ارایه موضوع های همانند)

شیوه دیگری که می توان درتدریس کلاسهای چندپایه به کارگرفت،تدریس درس وموضوع واحداست، دریک جلسه درس به کلیه پایه های موجود در یک کلاس درس که به روش گروهی یا یک موضوعی و یا دروس همسان نام گذاری می شودیک موضوع ارایه می شود، مثلاً در یک جلسه درسی به تمام پایه هاریاضی ارایه می شود.

محاسن شیوه گروهی دراداره کلاسهای چند پایه

1ـ از وسایل آماده شده برای تدریس ، برای چندپایه می توان استفاده کرد . بدین طریق هم در وقت وهزینه صرفه جویی می شود و هم برمفید بودن تدریس می افزاید.

2ـ با این روش می توان دانش آموزانی که در بعضی از دروس عقب مانده گی دارند در پایه ی پایین ترقرارداد تا عقب مانده گی جبران شود و دانش آموزانی که پیشرفته هستند از درس سطح بالاتراستفاده کننده دراین روش می توان ازروش آموزش تاحدتسلط استفاده کردکه ازروشهای جدیدآموزشی بسیارفعال وموثردریادگیری است.

3ـ تدریس موضوع هماننددریک جلسه درسی به تمام پایه ها شانس توجه به همه پایه هارا به یک نسبت افزایش  می دهد.زیرا زمینه ی کارمعلم درمحدوده ای است که هم دانش آموزمی تواندبه قسمتی ازنکات موردعلاقه اش گوش دهدوهم معلم فرصت رسیدگی بیشتربه پایه ها راپیدامی کند.

ج) شیوه مشترک محوری وگروهی

دراین روش بعضی ازدروس به طورگروهی وبعضی به طور محوری تدریس می شود.آن چه مهم است این که معلم طوری برنامه ریزی کندکه بتواندازهرروش مدتی استفاده کندوپس از ارزیابی ازپیشرفت کارروش خودراانتخاب نماید(رئوف رضایی) .  

*شیوه ی گروه بندی در کلاسهای چند پایه

-گروه بندی برپایه ی توانایی مشابه (قوی،ضعیف،متوسط)

- گروه بندی سنی

- گروه بندی براساس سن های متفاوت

- گروه بندی داوطلبانه

- گروه بندی تصادفی

 

- رئوف رضایی،رضا ،برنامه ریزی،تدریس واداره ی کلاسهای چند پایه ،دوره ی کاردانی تربیت معلم،شرکت چاپ ونشر ایران1368.

 

مدیریت کلاس چند پایه

 نحوه ی مدیریت در کلاسهای چندپایه

مدیریت در آموزش چند پایه ضروریات توجه به پارامترهای مربوط به مدیریت کلاس ، از ضرورت ها می باشد که در اینجا به مواردی اشاره شده است :

الف ) دانش آموزان را با احترام صدا کنید :

در خطاب شاگردان با عناوینی چون « آقا » یا « خانم » می تواند انتظارات مشابهی را ایجاد کند که از طریق فرد نیز برآورده خواهد شد . هنگامی که دانش آموزان را با این عناوین خطاب می کنیم ، احساس بزرگتر کردن و بالغ شدن در آنها ایجاد می شود . دانش آموزان قادرند این حقیقت را بفهمند که بزرگ گرفته شدن ، با خود مسئولیتها را بر عهده دارد . آنها تلاش می کنند آن احترام و اعتقاد معلم را حفظ نموده و یا دوباره احراز نمایند از آن پس بیشتر به صورت رشد یافته و بالغ رفتار خواهند کرد ، در نتیجه کمتر دست به عمل خلاف خواهند زد .

ب ) نام دانش آموزان را به خاطر بسپارید :

نام دانش آموزان را سریع یاد بگیرید . این کار یک الزام و ضرورت است . بسیاری از روشهای مدیریت کلاس و نیز روشهای تدریس با داشتن نام دانش آموزان کامل می شود . این امر موجب می شود که دانش آموز حتی وقتی که به وی نگاه نمی کنید ، بتوانید مورد خطاب قرار دهید و وی را به جریان مباحث کلاس برگردانید . رفتار چند روز اول معلم در کلاس ، میزان تسلط معلم و این که دانش آموزان بفهمند تا چه حدی می توانند با معلم کنار بیایند . برای برقراری نظم و ترتیب در بقیه ی سال تحصیلی امری قطعی و تعیین کننده است .

پ ) مسئولیتها را واگذار کنید :

دانش آموزان در قبال رفتارشان هر چه بیشتر احساس مسئولیت کنند ، نیاز کمتری به اعمال مدیریت از سوی معلم خواهند داشت . بنابراین معلم به هر دلیلی جز به بهانه ی محدودیت زمان و انرژی جهت مدیریت کلاس می بایست به تعداد دانش آموزان مسئولیت پذیر بیفزاید .

همچنین مسئولیت دادن باید از مسئولیتهای کوچک و کم اهمیت شروع شود و پس از آنکه دانش آموز از خود قابلیت ایفای مسئولیت را نشان داد ، مسئولیتهای مهمتری به وی واگذار گردد و دانش آموزانی که از مسئولیت پذیری بالایی برخوردارند ، کمتر نیاز به برقراری نظم خارجی از سوی معلم دارند .

ت ) عقب بایستید و به دیگران فرصت دهید .

ث ) آرام ، خونسرد و حرفه ای عمل کنید .

ج ) قانون را اجرا کنید ، دلیل تراشی را نپذیرید .

ح ) تفاوتهای فردی و ویژگیهای خاص دانش آموزان را در نظر بگیرید .

 مدیریت زمان

معلمان چندپایه بدلیل دارا بودن نقش چندگانه ی خود که در هر ساعت درسی می بایست ایفا نمایند از حساسیت زیر برخوردارترند ، یعنی ارزش زمان در کلاسهای چندپایه به چند برابر نسبت به کلاسهای عادی مبدل می شود . صرف وقت دقایق زمان در این کلاس از خدمات آموزشی استفاده نمایند . در کلاس چندپایه معلم می بایست کنترل کلاس و نظارت بر فعالیتهای درس پایه های مختلف را بر عهده داشته باشد . به خاطر کمبود وقت در کلاس معلم گاهی احساس می کند ساعات دیگری علاوه بر ساعات رسمی در هفته را می بایست به دانش آموزان اختصاص دهد و این کار اگر تداوم یابد معلم خود و دانش آموزان را خسته نموده و شاید نتایج مطلوبی در بر نداشته باشد .

و از استفاده ی درست از زمان در ساعات رسمی کلاس می تواند کار تعلیم و ترتیب را به سامان برساند به گونه ای که نیاز به صرف وقت خارج از برنامه نباشد . مدیریت اوقات معلم به معنی مسلط بودن و کنترل زمان کار در کلاس است نه اینکه زمان معلم را تحت کنترل خود در آورد .

در کلاسهای چند پایه که معمولاً یک کلاس به عنوان محور مطرح می باشد و معلم در آن ساعت برای آن کلاس تدریس ارائه می دهد وقت بیشتری در آن ساعت صرف می کند و ما بقی پایه ها برنامه    عملی – تمرین خود را انجام می دهند .

معلم چند پایه از معلم یاران به نحوی استفاده می کند که ناظر بر فعالیتهای دانش آموزان باشد . یعنی زمانی را که او برای یک پایه تدریس صرف می کند . معلم یاران به کمک معلم کلاس آمده و کار نظارت و همیاری را برای هم شاگردیهای خود انجام می دهند و بعد در فرصتی مناسب گزارش آن نظارت را از معلم یاران دریافت و توصیه های ضروری و رهنمودهای لازم ارائه می دهد .

مدیریت موفق کلاس تنها زمانی امکانپذیر است که معلم اهداف روشن و متناسبی را برای خود ترسیم کرده و در کلاس مراقبتهای لازم و کافی را برای دستیابی به آن اهداف از پیش تعیین شده بعمل آورد . این تنها راهی است که بتوان بین کارهای روزمره از یک سو و ترقی و کسب رضایت شخصی از سوی دیگر ارتباط و پیوند برقرار کنیم .

در کلاسهای چند پایه برنامه ، همان طرح آموزشی است که معلم می بایست تهیه کرده باشد که در یک جلسه کلاس هر یک از پایه ها چه سهمی دارند ، معلم برای هر یک چه نقشی ایفا می کند . معلم باید مراقب باشد اتفاقاتی که در کلاس ناخواسته رخ می دهد و او را از پرداختن به طرح آموزشی دور می کند حتی الامکان نادیده گرفته و وقت خود را صرف طرح آموزشی نماید مگر اینکه رویداد در جهت تعلیم و تربیت دانش آموزان باشد .  

بخشی از مدیریت زمان از طریق تفویض اختیار امکانپذیر است . در کلاسهای چند پایه معلم می تواند بخشی از وظایف خود را به یکی از معلم یاران هر پایه تفویض نموده و سپس از انجام کار مسئولیتهای تفویض شده را بازاریابی ، نظارت و بررسی نموده و معلم یاران را نسبت به کاستی های احتمالی راهنمایی نماید . بدین ترتیب ضمن استفاده از وقت ، نسبت به کنترل کلاس و مدیریت کلاس تلاش نموده است .

 انتخاب کمک آموزکاریا معلم یار

معلم می تواند از نیروی برخی از دانش آموزان در جریان آموزش یاری بگیرد تا بتواند وقت آزاد خود را بیشتر صرف تدریس فعال به کلاس های محور بنامید. واگذاری مسئولیت به این افراد باید کاملاً دقیق و حساب شده صورت گیرد و حتماً تحت نظارت معلم همکاری کنند.

در انتخاب معلم یار رعایت موارد به شرح زیر کاملاً ضروری است:

1- همیشه یک نفر به عنوان « معلم یار » باقی نمی ماند، زیرا به علت خصوصیاتی سنی اولاً احتمال اعمال نظر و خصومت فراوان است و ثانیاً : خود دانش آموز ممکن است از تحصیل عقب بماند.

2- با واگذاری مسئولیت به دانش آموز توانا « در صورت وجود صلاحیت اخلاقی » حس قبول و انجام مسئولیت در همه تقویت می شود و از ستاره  شدن بی مورد یک فرد جلوگیری به عمل می آید.

3- دانش آموز از تعادل روحی در حد سن خودش برخوردار باشد.

4- در بین دانش آموزان نفوذ معنوی داشته باشد.

5- اولیای دانش آموز به انجام کمک رضایت بدهند.

6- دانش آموز از استعداد، توانایی، و بهره گیری هوشی نسبتاً بالایی برخوردار باشد.

7- دانش آموز از نظر پیشرفت تحصیلی ومسایل رفتاری، نمونه ای از نظم و انضباط باشد.

منبع:- رئوف رضایی،رضا ،برنامه ریزی،تدریس واداره ی کلاسهای چند پایه ،دوره ی کاردانی تربیت معلم،شرکت چاپ ونشر ایران1368.

 

 

مزایا و مشکلات کلاس چند پایه

 مزایا و محاسن کلاس های چند پایه

۱) در یک کلاس چند پایه دانش آموزان بین ۶ تا ۱۵ ساله وجود دارند. این دانش آموزان دوره های مختلف رشد جسمی و فکری را با نیازهای متفاوت می گذرانند که تعامل بین آنها در یادگیری اثرات زیادی دارد.

۲) معلم می تواند از برخی وسایل آماده شده برای همه پایه ها استفاده نماید و به این طریق در وقت و هزینه صرفه جویی شده و هم بر کارآیی تدریس افزوده می گردد.

۳) در این کلاس ها می توان دانش آموزانی را که در بعضی از دروس عقب ماندگی دارند در پایه پایین تر قرار داد تا جبران کمبود بنمایند و به دانش آموزانی هم که پیشرفته هستند اجازه استفاده از درس سطح بالاتر را داد.

۴) دانش آموزان پایه های بالاتر در جریان تکرار دروس سال های قبل خود قرار گرفته این دروس برای ایشان تکرار می شود و یادگیری آن ها عمیق تر می گردد و بالعکس ، دانش آموزان پایه های پائین تر تا حدودی با درس های سال های بالاتر آشنا می شوند و این خود پیش زمینه ای برای یادگیری وسیع تر آن ها خواهد شد.

۵) به دانش آموزان فرصت می دهند ، بر اساس مهارت ها ، استعداد ، علاقه، نوع شخصیت و میزان سن خود با یکدیگر همکاری کنند و باعث گسترده شدن حوزه تجربه ها و روابط اجتماعی دانش آموزی شود.

۶) با افزیش دامنه ی سنی دانش آموزان ، سطح پیشرفت آنان را افزایش می دهد و سبب می شود دانش آموزان ، دوستی های خود را بر اساس عوامل دیگری به جز سن نیز پایه ریزی کنند.

۷) برای دانش آموزان بزرگتر فرصت فراهم می کند تا با درس دادن به دانش آموزان کوچکتر نقش معلم را بازی کنند و بهره گیری از یک معلم در چند سال تحصیلی متوالی سبب عمیق تر شدن پیوند بین معلم و دانش آموزان می شود.

۸)دانش آموزان پذیرش و تحمل دیگران را یاد می گیرند و زمانی که دانش آموزان بر اساس سطح توانایی خود آموزش ببینند، شرایط طبیعی تری برای آموزش فراهم می شود.

1- پایین بودن نرخ معلم نسبت به دانش آموز

2-فرصتی برای هر چه بیشترفردی کردن آموزش

3-فرصتی برای ایجاد و تقویت حسّ رهبری ،تعاون ومهارت های مدیریتی دانش آموزان

4- زبده شدن و چند مهارتی شدن معلم به طوری که قادر به تدریس درتمامی پایه ها ودروس می شود .

5-معلم به عنوان اقدام پژوه ،رابط اجتماعی ، تسهیل کننده ی یاد گیری ،مشاوروطراح مواد آموزشی تجربه کسب می کند .

6-چون جوّ کلاس های چند پایه مثل یک خانواده است،معلم به عنوان پدر یا مادر جایگزین محیط گرم و آرامی را در کلاس ایجاد  می کند .

7-امکان طراحی فعالیت های یاد گیری مرتبط با زندگی دا نش آموزان

8-مشارکت دادن وسیع اولیا در تعلیم و تربیت فرزندان خود

9-تعامل بین دانش آموزان بزرگ تر وکوچک تر در محیط کلاس

 

 

مشکلات و مسائل کلاس های درس چند پایه
یکی از مسائل اساسی در کلاس های چند پایه ، نیروی انسان است . در این کلاس ها معمولاً معلم علاوه بر تدریس محتوای آموزشی ، امور اداری مربوط به مدیر ، معاون ، متصدی امور دفتری و وظایف مربی بهداشت ، معلم ورزش و ... را نیز عهده دار است و از سوی دیگر او باید به عنوان یک پژوهشگر در آموزش کیفی و یک مشاور اجتماعی نیز ایفای نقش کند . این در حالی است که هیچ انگیزه اجتماعی ، اقتصادی ویژه ای برای آن ها فراهم نشده است و افراد علاقمند و شایسته حرفه معلمی تمایلی به خدمت در این کلاس ها ندارند.

 

از سوی دیگر حق معلمان فارغ التحصیلی مراکز تربیت معلم هم برای تدریس در این کلاس ها ، آمادگی ، اطلاعات و تجربه مناسب ندارند و از هیچ اموزش پیش از خدمتی که زمینه ساز تجربه عملی و تفکر درباره ی تدریس چند پایه باشد ، برخوردار نیستند. در مجموع برای معلمان چند پایه آموزش جداگانه وجود ندارد و آن ها ناچارند از طریق تجربه و آزمایش ، روش هایی را مورد استفاده قرار دهند و هیچ تدبیری جهت ارتقای توانایی ها و صلاحیت ایشان جهت به کارگیری روش های مؤثر تبادل تجارب و اطلاعات و .... اندیشیده نشده است. این دیدگاه که معلمان آموزش دیده برای تدریس تک پایه به طور اتوماتیک می توانند در کلاس های چند پایه تدریس کنند، غیر قابل قبول است و مخصوصاً که از کم تجربه ترین افراد در دسترس (سرباز معلم ، آموزشیاران نهضت سواد آموزی، بومیان با سواد و .... ) برای اداره این کلاس ها استفاده می شود.

 

در مجموع مشکلات خاصی همچون کمبود وقت ، نقصان تجربه و کمبود اطلاعات معلمان مدارس چند پایه در امر تدریس و کلاس داری حرفه ای ، نا مناسب بودن فضای آموزشی و کمبود کلاس درس ، عدم هماهنگی بین مدرسه و خانواده و کمبود تجهیزات آموزشی منجر به نارضایتی معلمان می گردد مخصوصاً در مواردی که معلم به عنوان مدیر ، دفتر دار ، خدمتگزار ، معاون ، نامه رسان هم ایفای نقش می کند . و در کلاس نیز باید بیش از یک معلم تک پایه مهارت ، توانایی و اطلاعات داشته باشد.

1- معلمان اغلب از کار دراین مدارس به دلیل دوری از مرکز تصمیم گیری و اثرمنفی  آ ن در پیشرفت ورشد  خود نگران هستند .

2-  معلمان از همکاران و اقوام خود دور هستند .

3- حقوق ودستمزد معلمان برای جبران از دادن بهای زندگی درمناطق محروم کافی نیست .

4-معلمان از امکانات و رفاه عمومی دور هستند .

5- دانش آموزان از بهداشت و تندرستی پایینی برخوردار هستند .

6- نبود آموزش های ویژه برای تدریس در این کلاس ها .

7-فقیر بودن این مدارس از نظر تسهیلاتی چون دستگاه فتو کپی ، رایانه ،چاپگرو........

8- نگرش منفی نسبت به تدریس در کلاس های چند پایه در بین مردم ومسئولان

9- نبودن کتاب های درسی مناسب برای این مدارس

10-پایین بودن سطح تحصیلا ت اولیاء وموارد دیگر

تاریخچه و مسایل مسایل چند پایه

تعاریف چند پایه

تدریس چند پایه به نوعی از تدریس در آموزش ابتدایی اطلاق می شود که در آن دانش آموزان چند پایه در یک کلاس توسط یک معلم آموزش داده می شوند . ( ایان برچ ، 1379 )  و یا اینگونه می توان تعریف کرد که منظور از آموزش چند پایه ، موقعیتهایی است که در آن ها دانش آموزانی که از نظر سن و توانایی متفاوت هستند همه در یک کلاس آموزش می بینند .

تاریخچه کلاس های چند پایه

قدمتی به طول آغازتعلیم وتربیت درمکتب خانه ها دارد که درآن دانش آموزان از 6سالگی تا50سالگی وازهرسطح ،زیرنظریک فرد آموزش وتعلیم می دیدند گروهی درحال فراگرفتن  قرآن بودندگروهی درحال آموختن گلستان سعدی و...اما ظهور کلاس های چند پایه در آموزش و پرورش رسمی،کلاس های 6پایه تاسال1345رواج داشت واز مهرماه1345سیستم آموزش ابتدایی جدید5 ساله به مورداجرا گذشته شد. بر پایه آمارهای نظام آموزش وپرورش ایران در حدودیک میلیون دانش آموزدر کلاس های درس چند پایه مشغول به تحصیل هستند. که در حدود 48000 کلاس چند پایه را شامل می شودکه این مقدار 16درصد   از کل  کلاس های ابتدایی کشور را تشکیل می دهد .  بیشترین آمار کلاس های چند پایه به استان سیستان و بلوچستان با 3 هزار و 899 کلاس درس اختصاص دارد. طبق آما ر وزارت آموزش و پرورش در مهر ماه 83  میزان8/49 درصد از کلاس های درس مقطع ابتدایی در شهرها و 2/50 درصد از کلاس های درس در روستا ها دایر بودند که از این تعداد 9/31 درصد از کلاس های درس چند پایه بودند.جالب توجه اینکه کلاس های چند پایه فقط در روستاها دایر نیستند، بلکه در پایتخت نیز  تعداد از این قبیل کلاسها چشمگیر است. در شهر تهران بیش از 35 کلاس چند پایه و در شهرستان های استان تهران 375 کلاس چند پایه وجود دارد. .  این کلاس ها در کشورهای  توسعه یافته (مانند مرزهای شمالی استرلیا 40 درصد ، سوئد 35 درصد ، ویلز انگلستان 30 درصد ، فرانسه 22 درصد و نروژ ) نیز وجود دارد با این فرق که عملکرد آن ها بسیار خوب است اگر چه بسیاری از کشورهای در حال توسعه این کلاس ها و مدارس را دارند ولی فاقد مواد آموزشی ، معلمان آموزش دیده ، نظارت  و کتاب درسی مخصوص هستند و برای اداره ی دانش آموزان از سنین مختلف و سطوح مختلف آموزشی آمادگی کافی را ندارند

علل و شرایط وجود کلاسهای چند پایه در روستاها

1- پراکندگی روستاها و عوامل خاص جغرافیایی .

2- کمبود جمعیت به طور اعم و کمبود تعداد دانش آموزان واجب التعلیم در بعضی روستاها به طور اخص .

3- وجود مسائل و اشکالات متعدد مالی و اقتصادی و کشاورزی در روستاها

4- استفاده از وجود اطفال لازم التعلیم در امور کشاورزی ، دادمداری ، قالی بافی و غیره به منظور امرار معاش خانواده .

5- فقدان ، کمبود و یا نا مناسب بودن راههای ارتباطی بین روستاها و شهرها

6- اظهار بی تفاوتی برخی از خانواده های روستایی به علت تجربه تلخ از بیهودگی تحصیلات ابتدایی و عدم کارایی آن در زندگی روزمره آنان و نبودن امکانات ادامه تحصیل در دوره راهنمایی .

7- عدم موافقت بیشتر خانواده های روستایی به تحصیل دختران ؛ بویژه در مدارسی که اجبار به اختلاط دانش آموزان دختر و پسر باشد .

8- فقدان یا کمبود انگیزه های قبول خدمت برخی از معلمان در روستاهای کم جمعیت و فاقد امکانات اولیه زندگی .

9- کمبود اعتبارات و معلم کافی برای کاهش تعداد دانش آموزان قابل قبول برای گشایش مدارس جدید  و یا کاهش تعدادپایه  های یک مدرسه.

10- عدم استقبال عموم مردم روستا از تعلیم و تربیت کلاسیک به علت فقر بینش و پایین بودن آگاهی های فرهنگی و اجتماعی.

مسایل اسا سی درکلاس های چند پایه

1-   نیروی انسانی

در کلاس چند پایه ، معلم علاوه بر تدریس محتوای آموزشی30 کتاب درس (132ساعت تدریس در هفته) امور اداری ، متصدی اموردفتری ، وظایف مربی بهداشت ، معلم ورزش و.... را برعهده دارد.                                                       

 2-  الگوی آموزشی

بی توجهی  به آموزش چندپایه به دلیل احاطه به الگوی فعلی آموزش (تک پایه) .

برای این که آموزش چند پایه از قید و بند های نظام فعلی آزاد شود وزمام امور را به عنوان یک روش آموزش معتبر در دست بگیرد .نیازمند تغییر الگو است . الگویی که در مبانی آموزشی ، فلسفی ، اجتماعی  و  روان شناسی آموزش وپرورش تغییرپایدار ایجاد کند . ناهماهنگی مدارس وکلاس ها را به رسمیت بشناسد وبه آن بها دهد . نقش و جایگاه معلم را از آموزش دهنده به راهنما و تسهیل گر تغییر دهد . دستاورد چنین الگویی  می تواند اصلاح سازماندهی برنامه درسی، بهبود راهبردهای  یاددهی یادگیری ، تهیه وتولیدموادآموزشی اصلاح شیوه های ارزشیابی  و تغییر نقش معلم با توجه خاص به تربیت معلم و ... باشد.

3-  آموزش 

معلمان فارغ التحصیل مراکز تربیت معلم هم برای تدریس در این کلاس ها ، آمادگی ، اطلاعات و تجربیات مناسب ندارند  و آموزش قبل از خدمت که زمینه ساز تجربه عملی و تفکر جدی درباره تدریس چند پایه باشد برخوردار نیست . معلمان برای کلاس های یک پایه آموزش می بینند در کلاس های چند پایه تدریس می کنند که عیر قابل قبول است و مخصوصاً از افراد در دسترس ( سرباز معلم ) برای اداره کلاسها استفاده می شود.

4 – سازماندهی برنامه درسی

برنامه درسی به صورت غیر قابل انعطاف و پایه محور ، مشکل مهم دیگری است که در آموزش چند پایه وجود دارد . بسیاری از کشورها در این زمینه به طراحی یک مدل ایده ال و اصلاح مدل های واقعی موجود خود پرداخته و به عوامل موثری همچون انعطاف پذیری ، ادغام در آموزش ، تلفیق برنامه درسی  براساس موضوعات خاص ، مشارکت متخصصان برنامه درسی با معلمان ، مدیران و والدین و حتی خود دانش آموزان توجه کرده اند .

( به عنوان مثال در فلپین طرح برنامه درسی مارپیچی (استانی ) در چین گروه بندی موضوعات ، در اندونزی انعطاف پذیری در برنامه درسی ، در مالزی برنامه یکسان اجرا و براساس توانایی ها و مهارت های دانش آموزان تدوین و ارایه می شود .)

پس آموزش مطالب و مفاهیم یکسان با کلاس های عادی ، در زمان کم با حجم زیاد و کمبود امکانات برای معلمی که معمولاً تجربه زیادی ندارد و آموزش خاصی در این زمینه ندیده است و به منابع و مواد مرجع ، آموزش های ضمن خدمت و مشارکت در جمع معلمان دسترسی ندارد معلم را به وادی آزمایش و خطا سوق می دهد. 

5- موقعیت جغرافیایی ، اقتصادی ، فرهنگی کلاس های چند پایه

اکثر کلاس های چند پایه ( 30درصد کلاس های روستایی ) در مناطق محروم روستایی قرار دارد ، مناطقی با جمعیِت کم ، کمبود امکانات ، مشکلات اقتصادی با تفاوت های زبانی و گویش های محلی و نیازمند به حضور کودکان در صحنه کار و تلاش . ( مسئله دو زبانگی )

6- وقت :

کمبود وقت ،یکی از مشکلات و اکثر سوال های معلمان چندپایه این  است که اظهار می دارند  با کمبود وقت مواجه هستیم.   حق دارند چون که بر اساس استاندارد های جهانی آموزش و پرورش مدت آموزش به طور متوسط  311 دقیقه در روز است . در مدارس ابتدایی کشور ما در حدود  240 دقیقه در روز است این مدت زمان برای هر پایه در کلاس 5 پایه به طور متوسط 50  دقیقه ، چهار پایه 60 دقیقه ، سه پایه 80 دقیقه و دو پایه 120دقیقه است .

اهداف آموزش چند پایه ای

1- فراهم کردن دوره ی کامل آموزش ابتدایی ، با افزایش میزان دستیابی به آن در مناطق روستایی کم جمعیت .

2- تداوم خدمات آموزشی در شهرهای کوچک که با کاهش شمار دانش آموزان روبرو هستند .

3- استفاده ی بهینه از منابع محدود .

4- بهبود کیفیت و سودمندی آموزش .

5- جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان در مناطق روستایی کم جمعیت .

فواید آموزش چند پایه :

1- آموزش چند پایه روش کارآمد و سودمندی برای ارائه ی آموزش بنیادی در مناطق کم جمعیت است.

2- شواهد گویای آن است که در زمینه های ریاضی ، زبان و علوم، آموزش چند پایه ای سبب پیشرفت دانش آموزان می شود .

3- دانش آموزان دختر از این طریق دسترسی بیشتری به فضاها و امکانات آموزشی پیدا می کنند .

4- دانش آموزان در این روش یاد می گیرند که چگونه یاد بگیرند و چگونه یاد بدهند .

5- باعث بوجود آمدن تعامل گروهی در بین دانش آموزان می شود .

معایب و مشکلات کلاسهای چند پایه :

معلمان برای تدریس در کلاسهای چند پایه با مسایل و مشکلات متفاوتی روبرو هستند که این مشکلات تأثیر بسیاری بر فعالیتهای آموزشی و چگونگی به ثمر رسیدن آن دارد . در اینجا به قسمتی از مشکلات اشاره می شود:

·  برنامه ریزی دروس ، پیچیده و وقت گیر است .

· مدارس چند پایه شانس کمتری برای دسترسی به معلمان متخصص مثل معلم هنر و ورزش و ... دارند .

· وظایف اداری در مدارس چند پا بیشتر می باشد که همه ی آنها بر عهده ی معلم بوده و این کارها و انجام آنها بیشتر اوقات بر زمان برنامه ریزی و اجرای تدریس مؤثر اثر می گذارد .

کمبود وقت

مسأله کمبود وقت در صدر مسایل کلاسهای چندپایه قرار دارد . آنچه به عنوان یک مشکل اساسی معلم کلاس چندپایه با آن روبرو است این است که واقعاً با این کمبود وقت چه کند . دراین گونه کلاس ها معلم باید بتواند زمان را متناسب بین پایه ها تقسیم کند ( رئوف ضیایی 1368 ) .

کم تجربگی در نحوه تدریس و اداره کلاس چندپایه :

آمارهای موجود نشان می دهد تقریباً تمام معلمان کلاس های چند پایه بر اساس علایق ، یا داشتن تجربه در کلاس های چند پایه روانه اینگونه مدارس نمی شوند . در نتیجه وقتی وارد کلاس می شوند ، دچار سر در گمی و یأس و ناامیدی می شوند. از اداره و کنترل کلاس ها عاجز هستند . از شیوه های اداره کلاس چند پایه و هم چنین روش های تدریس آگاهی ندارند .

ترکیب سنی و جنسی دانش آموزان دختر و پسر در یک کلاس :

مشکلات ناشی از اختلاط دانش آموزان بخصوص در سنین بالا مستلزم کنترل خاص و توانایی های نظارت و رهبری همه جانبه معلم است . مخصوصاً در کلاس هایی که چند پایه نامتجانس از نظر سنی و جنسی آموزش می بینند ، کوچکترین غفلت معلم سبب درگیری دانشآموزان و گاه منجر به درگیری های خانوادگی می شود و در این کلاس ها چون سن و جنسیت دانش آموزان متفاوت است ، معلم باید با توجه به آن تفاوت ها با هر یک از گروهها ، رفتار خاصی را داشته باشد ، از جمله تنبیه و تشویق در این کلاس هاست و با دانش آموزان 7 ساله نمی توان همان برخوردی را داشت که با دانش آموزان 12 الی 13 ساله داریم .

کوچکی فضای آموزشی 

در مدارس چند پایه کوچکی فضای آموزشی سبب می شود معلم نتواند از انجام کارهای گروهی در کلاس استفاده کند . امکان رعایت مسایل بهداشتی از قبیل : توجه به دید چشم ، رعایت قد ، شنوایی و غیره در فضای کوچک وجود ندارد . از وسایل آموزشی در یک اتاق کوچک نمی توان بخوبی استفاده کرد زیرا سبب حواس پرتی بقیه ی   پایه ها می شود .

کمبود تجهیزات آموزشی و بهداشتی 

کمبود وسایل آموزشی شاید در مدارس شهری هم زیاد باشد اما در مدارس روستایی بویژه در مدارس چند پایه تأسف انگیز است . بعضی از مدارس روستایی حتی میز و صندلی و تخته سیاه مناسب که از اولین نیازهای یک مدرسه است برخوردار نیستند . حیاط مدرسه خاکی و نامتناسب است . هیچ گونه وسیله ورزشی ندارند . کتابخانه ، نمازخانه ندارند . اکثر این مدارس فاقد دستشویی ها و آبخوری های مناسب و استاندارد هستند .

نداشتن کتابخانه مناسب :

در کلاس چند پایه دسترسی به مواد آموزشی به مراتب مهمتر از کلاس تک پایه است . در بسیاری از مدارس روستا کتابخانه وجود ندارد و اگر وجود داشته باشد قابل استفاده در آموزش برای آموزگار نیست . در کلاس های چند پایه باید کتابخانه کوچکی وجود داشته باشد که دارای کتابهای تقویتی و غنی کننده آموزشی باشد . آموزگار با کتابها و ابزارهای مناسب می تواند یک گروه را به انجام کاری مستقل بگمارد و برای گروه دیگری که نیازمند راهنمایی و سرپرستی بیشتر است وقت بیشتری را بگذارد.

- رئوف رضایی،رضا ،برنامه ریزی،تدریس واداره ی کلاسهای چند پایه ،دوره ی کاردانی تربیت معلم،شرکت چاپ ونشر ایران1368.

 

کلاس چند پایه چیست؟

تعریف کلاس های چند پایه

 کلاس های  چند پابه دانش آموزان حومه شهرهای کوچک و دور افتاده تشکیل می دهند . آموزگاران کلاس های درس چند پایه نیز بیشتر از مناطق روستایی برخاسته اند . که عمدتاً دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند و کمترین آموزش ها را دیده اند و از آموزش های پایه ی معلمی بی بهره اند.

 

دلیل اصلی تشکیل کلاس های چند پایه به حد نصاب نرسیدن تعداد دانش آموزان دریک پایه ی تحصیلی است. معمولاً حد نصاب تعداد دانش آموزان برای رسمیت یافتن کلاس های درس را در هر پایه نظام آموزشی تعیین و ابلاغ می کند.با روند رو به افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها زمینه ی تشکیل کلاس های چند پایه فراهم می آید . دیدگاههای مختلفی نسبت به کلاس های درس چند پایه وجود دارد : برخی این کلاس ها را جزو معضلات نظام آموزشی می دانند که باید از میان برداشته شود و بعضی یگ وجود این کلاس ها را به مثابه فرصتی برای یک عمل آموزش و پرورش بهینه به شمار می آورند. تحقیقات نشان می دهد که میان دانش آموزان کلاس های درس چند پایه و دانش آموزان کلاس های درس تک پایه از حیث توانایی شناختی تفاوت معنا داری وجود ندارد. افزون بر این دانش آموزان کلاس های درس چند پایه نسبت به دانش آموزان کلاس های تک پایه از نظر رشد اجتماعی ، سازگری محیطی ، بیان عواطف ، روحیه همکاری، بهداشت روانی ، پختگی رفتاری و ..... به دانش آموزان کلاس های تک پایه بر تری نشان می دهند. نتایج پژوهش های زیادی برتری و لزوم کلاس های درس چند پایه را مورد تأیید قرار داده اند.

 

تدریس در کلاس های درس چند پایه و دانش آموزی در این کلاس ها ، تجارب فراوانی را به بار می آورد . تجارب بر آمده از کلاس های درس چند پایه برای معلمان ، افزیش توانایی حرفه ای و وابستگی به دانش آموزان است که به گفته ی یکی از معلمان کلاس چند پایه : معلم کلاس چند پایه، سر پرست خانواده پر فرزندی است که باید برای همه ی آنان به صورت متفاوت برنامه ریزی کند و به نسبت مساوی محبت خود را به هر کدام از بچه ها نشان دهد . و بر این باور است که کلاس درس چند پایه «کلاس زندگی » است.

 

 مهم ترین دلایل تشکیل کلاس های چند پایه
پایین بودن تعداد دانش آموزان در مناطق روستایی و کمبود معلم دو مشکل اساسی است که باعث دور ماندن کودکان این مناطق از درس و مدرسه می شود . در بیشتر موارد ، نتایج اسف انگیز نیز به دنبال دارد؛ زیرا تعدادی از این کودکان در سنین آموزش از شرکت در کلاس درس باز می مانند و تعدادی نیز که شرکت در کلاسی که بچه های کوچکتر از خودشان در آن درس می خوانند ، ترک تحصیل می کنند.

آموزش در کلاس های چند پایه ، شیوه ای است که دسترسی کودکان روستایی را به کلاس درس بیشتر می کند. البته تدریس در این کلاس ها نیازمند برخورداری از مهارت های ویژه و روش های مناسب سازماندهی کلاس است. همچنین می توان « به روز کردن شیوه های تدریس» ، کار آمد کردن بهره گیری از منابع » و افزایش مشارکت جمعی و توسعه ی سواد از دیگر دلایل تشکیل کلاس های چند پایه شمرد.

1 – جمعیت کم یا کاهش یافته ،احتمالا به دلیل مهاجرت یا نرخ بالای مرگ و میر.

2 – موقعیت های ناشی از فقر اقتصادی ، به دلیل منابع نا برابر آموزشی .

3 – وجود آداب ورسوم فرهنگی که مانع از حضور دانش آموزان در مدر سه می شود .

4 – موقعیت جغرافیایی مدرسه که ممکن است در مناطق دور دست یا روستاهای غیر قابل دسترس باشد ویاعشایر کوچ رو .

5 – برخی دانش آموزان ممکن است دچار مشکلات ذهنی باشند و هیچ مرکزی برای آموزش و پرورش استثنایی در نزدیکی آنان وجود نداشته باشد .

6 - ........

منبع............مجله ی رشد معلم

نتیجه گیری

نتیجه گیری

مطالب مطرح شده حاکی از آن است که اگرمدیریت کلاسهای چندپایه خوب انجام شود ، نتایجی برابر یا گاهی بهتراز کلاسهای تک پایه بدست می آید.

کلاسهای چند پایه نوعی ازکلاسها هستند که در آن دانش آموزان چند پایه در یک کلاس توسط یک معلم آموزش داده می شوندوهدف از مدیریت کلاسهای چند پایه،ایجاد نظم وآرامش واستفاده ازکمترین امکانات با کارآمدی بیشترودر کل ایجاد یک جو مطلوب آموزشی جهت دستیابی به اهداف یادگیری مورد نظراست.

کلاسهای چند پایه دارای محاسن و معایبی هستند که دراصل مقاله آورده شده است وعوامل مختلفی چون: کمی جمعیت،فقراقتصادی،وجود برخی آداب ورسوم فرهنگی،موقعیت جغرافیایی مدرسه و...دلایل اولیه برای وجود کلاسهای  چندپایه هستند. از عمده ترین مشکلات این کلاسها می توان به مسئله ی کمبود زمان اشاره کردکه این مشکل را می توان تاحدی از طریق تفویض اختیار به معلم یاران هر پایه برطرف نمود.در ضمن مقاله، نکاتی برای بهینه کردن آموزش چندپایه ای آورده شده است وهمچنین شیوه های گوناگونی جهت اداره ی این کلاسها وجود دارد که از بهترین آنها می توان به شیوه ی محوری،شیوه ی گروهی وشیوه ی محوری-گروهی اشاره کرد.ازروشهای تدریس در کلاسهای چند پایه می توان ازروشهایی چون : سخنرانی ،پرسش و پاسخ،آزمایشی وحل مسئله نام برد .

سخن آخر اینکه هر کودکی حقی برای آموزش و پرورش داردودسترسی به این حق از طریق مدیریت اثر بخش کلاسهای چندپایه ومدارس تک معلمی در مناطق دوردست ممکن است پس بیایید از طریق یادگیری شیوه های مدیریت واداره ی بهتر کلاسهای چندپایه این حق را برای همه ی کودکان محقق سازیم.

 

ارزش یابی و تکلیف کلاس چند پایه

  ارزشیابی وتکلیف در کلاس های چند پایه

از نکات حایز اهمیت درامر ارزشیابی توجه به حیطه نگرش و عواطف فراگیران است که باید شیوه های کاربردی در سنجش و ارزشیابی دانش آموزان را در این بعد فراهم نمود. از کاربردها و ابزارهای مهم و اساسی ارزشیابی در راستای خدمت به آموزش می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1- پوشه کار              2- تعیین تکلیف هدفدار           3- تحقیق و پروژه

4- بازخورد                 5- آزمونهای عملکردی            6-چک لیست ارزشیابی

در این  اینجا بنا به اهمیت موضوع و کابرد همه گیر تکالیف هدفدار در کلاسهای درس به این مهم می پردازیم:

تکلیف:

تکلیف شب یکی از ابزارهای ارزشیابی مستمر در فرایند آموزشی است.

ارزشیابی مستمر یا سازنده بخشی از فرآیند آموزش تلقی می شود به این معنا که ارزشیابی در جریان آموزش جاری است و معلم به طور مرتب با آن درگیر است.

آن چه که ارزشیابی را پویا و سازنده می کند نحوه ی استفاده از نتایج آن است. (رستگار 1382)

معلم از تکلیف شب فراگیران ، نحوه ی انجام آن و میزان به کارگیری مهارت فراگیران از نقاط ضعف و قوت آنها اطلاع می یابد و می تواند رهنمودهای لازم را برای آن کاستیها و تقویت نکات مثبت ارائه نماید.

در فرآیند آموزش داوری ارزشی معلم زمانی کامل می شود که قادر باشد تحلیلی درست از روند پیشرفت فراگیران داشته باشد و او را در گامهای بعدی یاری نماید.

اطلاعات به دست آمده از فرایند تحلیل و برسی خطاها ، دستمایه ارائه رهنمودهای مفید برای اصلاح و بهبود عملکرد دانش اموزان است. بنابراین رابطه نزدیک بین بازخورد و تکلیف شب مشخص می گردد. طراحی و تهیه تکالیف مناسب به دانش آموز کمک می کند تا خطاهایش کاهش یابد و موفقیتهایش در سفر یادگیری افزون شود . بر این اساس مفهوم تکلیف درسی گسترش می یابد و دیگر نمی توان آن را در پرسش تکراری و بازنویسی متون خلاصه کرد. در واقع طراحی تکلیف ، طراحی یک فرصت یادگیری برای دانش آموزانی است که نیاز ویژه آموزشی دارند و این نیاز با مطالعه عملکرد گذشته فرد و تحلیل خطاها و موفقیتهایش شناخته می شود. ( دکتر حسینی ، محمد 1384)

تعریف و مفهوم تکلیف شب:

هریس کوپر یکی از پژوهشگران و دانشمندانی است که درخصوص تکلیف تحقیقاتی داشته است . وی تکلیف را چنین تعریف می کند: وظیفه ای است که معلمان برای دانش آموزان تعیین می کنند تا آنها را در ساعات خارج از مدرسه انجام دهند.

نتایج تحقیق اهداف و تکلیف شب را در هفت مورد طبقه بندی نموده است.

1-     تمرین به منظور افزایش سرعت، تسلط ، تثبیت و مهارت است.

2-     شرکت فعال فراگیران در فعالیتها

3-     رشد تخصصی به منظور پرورش حس سواد پذیری ، امانت و صداقت.

4-     ایجاد روابط متقابل شاگرد با والدین

5-     به منظور تعیین خط مشی و مقررات

6-     ایجاد روابط عمومی بین والدین و فرزشندان

7-     ایجاد اخطار و آگاهی در زمینه ی انتظارات معلم از دانش آموز در زمینه مسائل درسی (قورچیان1381) «انواع تکلیف شب»

    انواع تکلیف شب از نظر محتوا به صورت زیر طبقه بندی شود.

1-     تکالیف تمرینی: این نوع تکالیف مهارتها و دانشهای کسب شده را تقویت می کند. اکثر تکالیف تمرینی ، غیر تخیلی ، غیر خلاق و تکراری هستند . مؤثرترین نوع تکلیف تکالیفی هستند که در آنها از شاگرد خواسته شود آموخته های جدید را با روش شخصی به طور مستقیم به کار ببرند . مثلاً دانش آموزی که انواع گیاهان گلدار ، بدون گل ، دانه دار و بدون دانه را شناخته است به عنوان تکلیف تعدادی از گیاهان محیط اطراف خود را شناسایی کرده و در این طبقه بندی قرار دهد.

2-     تکالیف آماده سازی: این نوع تکالیف جهت آماده سازی شاگردان برای روزهای بعد به کار می رود و معمولاً به صورت مطالعه کتب درسی ، مطالعه خارج از کتاب درسی ، جمع آوری اطلاعات و مواد قبل از کنفرانس ارائه می شود. هدف از ارائه این نوع تکلیف وارد کردن دانش آموزان به کسب زمینه8 مناسب اطلاعاتی جهت آماده شدن برای دروس و بحث روز بعد است. برای این نوع تکیف ابتدا باید رهنمودها و دستور العمل لازم را در مورد چگونگی و چرایی انجام وظایف کاملاً برای فراگیران روشن و مشخص نمود.

3-     تکالیف بسطی-امتدادی: این نوع تکالیف شاگرد را به فراسوی کارها و فعالیتهای کلاسی سوق می دهد و موجبات یادگیری و ایده های فراگیران را در موقعیت های جدید فراهم می کند. مثلاً درسی که درباره ی بوعلی سینا است از فراگیران بخواهیم با مطالعه کتابها به مجلات و یا حتی مصاحبه با دیگران اطلاعات بیشتری درباره ی ابن سینا فراهم آورند. تکالیف بسطی امتدادی ممکن است چندین روز یا هفته به طول بینجامد . این نوع تکلیف بر تولید دانش تکرار و تکثیر آن استوار است.

4-     تکالیف خلاقیتی : وقتی دانش آموز مفاهیم و مهارتهای کسب شده در کلاس درس را با هم ترکیب کند و در یک راه یا راه های جدید و متفاوت به کار بندد این نوع تکلیف را خلاقیتی گویند . مثلاً ساختن مدل یک مزرعه با چوبهای مستعمل بستنی ، یا حل مسئله ای خاص قدرت خلاقیت ، ابتکار شخصی ، تخیل و خود راهبری را در شاگردان پرورش می دهد. البته باید یادآور شد که این چهار نوع تکلیف همیشه به طور مجزا و منفک به شاگردان ارائه نمی شود گاهی ممکن است گرد برای حل یک مسئله از هر چهار نوع تکلیف برای خلق و بسط ایده خود استفاده نماید. به این ترتیب با ایجاد تنوع در تکالیف مختلف می توان موجبات تثبیت ، آماده سازی تداوم و خلق مفاهیم و مهارتهای را در فرایند تعلیم و تربیت فراهم ساخت.

«نمونه هایی از تکالیف از نظر محتوا»

تکالیف تمرینی: سؤالات و تمرینات ریاضی صفحه ..... را بنویسید. ( حل کنید)

تکالیف آماده سازی : درس جلسه آینده علوم درباره ی بازیافت و اهمیت آن است . شما می توانید با افراد خانواده درباره مفهوم بازیافت و اینکه اگر بازیافت نبود چه اتفاقی می افتاد بحث کنید و نتیجه را به کلاس بیاورید.

تکالیف بسطی- امتدادی: که بدست یک هفته فرصت دارید اطلاعاتی که درباره ی کسر ها و چهار عمل اصلی آن آموخته را بنویسید.

تکالیف خلاقیتی : به نظر شما اگر تعداد زاویه ها، نوع آنها و تعداد اضلاع یک متوازی الاضلاع تغییر کند چه شکلی درست می شود دلیل خود را بنویسید

 ارزشیابی :

در ارزشیابی از آموخته­ های دانش ­آموزان ، آموزگاران کلاسهای چندپایه با مشکلاتی نظیر عدم دسترسی به امکانات چاپ و تکثیر، کمبود وقت در طراحی و تصحیح سؤال، زبان و لهجه دانش­آموزان، عدم وجود امکاناتی همچون صندلی، میز، نیمکت، فضای مناسب آموزشی، ... و تأثیر قلت دانش­ آموزان در هر پایه و تعداد پایه­ها مواجه هستند و در نهایت عدم وجود امکانات و شرایط حاضر باعث می­شود که آموخته­ های دانش­ آموزان به نحو مطلوب مورد ارزشیابی قرار نگیرد.

در این راستا پیشنهاد می­شود :

الف) نظر به این­که برخی از معلمان کلاسهای چندپایه ممکن است از تهیه و تدوین مراحل طرح درس روزانه ویژه کلاسهای چندپایه اطلاع کافی نداشته باشند، لذا تجدید نظر در محتوا و روشهای آموزشی مراکز دانشسرای تربیت معلم و دوره ­های بازآموزی و کارآموزی و آموزش نیروهای جدید و ... با تکیه بر الگوهای جدید ارزشیابی تحصیلی ، ویژه کلاسهای چندپایه ضروری به نظر می رسد .

ب) با توجه به این­که ممکن است آموزگاران (خصوصاً نیروهای جدید) روش تدریس خاص کلاسهای چندپایه را نگذرانده باشند، لازم است برای برگزاری دوره­ های ارزشیابی تحصیلی ، اقدامات لازم صورت گیرد.

ج) لازم است جدول دروس هفتگی ویژه کلاسهای چندپایه تدوین شود یا در حجم کتابهای درسی برای این قبیل دانش ­آموزان تجدید نظر شده و کتابهای درسی ویژه ، به روش و محتوای مناسب تر تألیف گردد.

د) پیشنهاد می­شود برای افزایش بازدهی کلاسهای چندپایه ، کتابهای مربوط به ارزشیابی و طراحی سوال تهیه و تدوین شده و در اختیار همه معلمان و معلمین راهنما قرار گیرد.

ه) با عنایت به دور افتاده بودن مدارس عشایری و احتیاج به استفاده از وقت آزاد معلمان کلاسهای چندپایه پیشنهاد می­شود با در نظر گرفتن امتیازهایی، انگیزه لازم را برای معلمین فراهم نمایند.

و) بیشتر مدارس عشایری از طریق آموزش کلاسهای چندپایه اداره می­شوند. لذا چنانچه معلم با انگیزه و مهارت کافی، برای این­کار گمارده شود به نتایج چشمگیری خواهد رسید. البته ضروری است به وضعیت آموزش در کلاسهای چندپایه پرداخته شود و از طریق پژوهش و بررسی های لازم ، مسایل و مشکلات را شناسایی و نسبت به حل آنها همت گماشت. در چنین مطالعاتی باید به ویژگیهای معلمان، دانش ­آموزان، تنظیم و سازماندهی درس، شرایط فیزیکی فضای آموزشی، برنامه کلاسی، فعالیتهای یاددهی معلمان، فعالیتهای یادگیری دانش­ آموزان، میزان تکلیف دانش­ آموزان، روش ارزشیابی از آموخته­ها، روشهای ایجاد انگیزه توسط معلم، رضایت شغلی و ... پرداخته شود. در نهایت باید به ارائه چارچوب و الگویی مناسب برای تنظیم فعالیتهای یاددهی، یادگیری در کلاسهای چندپایه پرداخته شود.

v     با رفع بعضی از موانع در مدارس چندپایه که باعث اختلال در آموزش می­ شوند 
می­ توان مشکلات موجود را به حداقل رساند. همچون استفاده از چند تخته­ سیاه در یک کلاس ، تهیه بانک سؤال ، گذاردن ساعتی جهت پخش برنامه رادیویی ویژه این مدارس ، استفاده از معلمان بومی، تجهیز مدارس به وسایل کمک­ آموزشی، خدمات­ رسانی ویژه به کلاسهای چندپایه و تقسیم کل پایه­ های یک کلاس در دو شیفت جداگانه صبح و عصر.

 

منبع: ویکی پدیا

 

طرح درس و برنامه هفتگی کلاس چند پایه

 طرح درس های کلاس چند پایه
دریافت طرح درس کلاس چند پایه1
دریافت طرح درس کلاس چند پایه2
دریافت طرح درس کلاس چند پایه3
دریافت طرح درس کلاس چند پایه4

برنامه هفتگی کلاس چندپایه
دریافت برنامه هفتگی1
دریافت برنامه هفتگی2

وظایف معلم چند پایه

نقش و وظیفه ی معلم چندپایه

درتعیین وظایف ونقشهای معلم چندپایه روشن می شودکه بیشتربحث مربوط به این موضوع،به نقشهاووظایف معلم درکلاس درس،مدرسه واجتماع مربوط نمی شود،بلکه با ویژگیهای کلی تری که هرمعلم باخودبه محیط کارش می آورد،مرتبط است.

این ویژگیهای کلی ترعبارتنداز:

• ایثار،صلاحیت وتعهد .

•مهارت درزبان رایج آن اجتماع .

•داشتن مهارتهای بسیارپیشرفته دربرقراری ارتباط .

•مدیریت کارآمدواثربخش درکلاس درس .

 برخی دیگراز وظایف ونقشهای معلمان چندپایه به شرح ذیل می باشد:

به عنوان معلم :

وظیفه ی اصلی معلم چندپایه،آموزش دانش آموزان ازطریق انتقال دانش،ایجادمهارتها والقای ارزشهاونگرشهای مطلوب به آنهااست.معلم بایدهمه فن حریف باشدتابتواندبااستفاده ازراهبردهای مختلف،یادگیری رابرای تمام دانش آموزان کلاس معنادار وموثرسازد،بدون اینکه نگران تفاوتهای فردی دانش آموزان باشد .

 به عنوان تسهیل کننده :

معلم بایدبتواندتفاوتهای فردی دانش آموزان راتشخیص دهد،آنهارابه یادگیری تشویق کندوبااستفاده ازموادآموزشی آنهاراهدایت کند.معلم بایدبتوانداین کارهارادر تمام دروس وبرای دانش آموزان تمام   پایه ها انجام دهد.

معلم باید هم ارائه دهنده ی دانش وهم تسهیل کننده ی یادگیری باشدومیزان یادگیری راهم درکل گروه دانش آموزان وهم درفردفردآنها افزایش دهد.

به عنوان رابط اجتماع یا شخص مرجع :

معلمان چندپایه به دلیل تحصیلات وشغلشان،درجوامع محلی هم ازدیدگاه دانش آموزان وهم ازدیدگاه والدین ازموقعیت مهمی برخوردارهستند.بنابراین معلم چندپایه رابط اصلی مدرسه واجتماع است.بسیاری ازموقعیتهایی که مدارس چندپایه درآن قراردارندبه گونه ای است که برای بهبودکیفیت خدمات آموزشی مدارس چندپایه،همکاری وتعاون اجتماع محلی موردنیاز است.این همکاری ممکن است مشارکت اجتماع رادرفعالیتهای مختلف مثل ساخت ونگهداری کلاسها،تهیه ی وسایل کمک آموزشی وایفای نقش به عنوان معلم یار(معلم نیمه حرفه ای)شامل شود.

- به عنوان مشاوره ومدد کار اجتماعی

- به عنوان برنامه ریز

- به عنوان ارزشیاب

- به عنوان کنترل کننده کیفیت

- به عنوان طراح مواد آموزش

2- رئوف رضایی،رضا ،برنامه ریزی،تدریس واداره ی کلاسهای چند پایه ،دوره ی کاردانی تربیت معلم،شرکت چاپ ونشر ایران1368.