ارزشیابی وتکلیف در کلاس های چند پایه
از نکات حایز اهمیت درامر ارزشیابی توجه به حیطه نگرش و عواطف فراگیران است که باید شیوه های کاربردی در سنجش و ارزشیابی دانش آموزان را در این بعد فراهم نمود. از کاربردها و ابزارهای مهم و اساسی ارزشیابی در راستای خدمت به آموزش می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- پوشه کار 2- تعیین تکلیف هدفدار 3- تحقیق و پروژه
4- بازخورد 5- آزمونهای عملکردی 6-چک لیست ارزشیابی
در این اینجا بنا به اهمیت موضوع و کابرد همه گیر تکالیف هدفدار در کلاسهای درس به این مهم می پردازیم:
تکلیف:
تکلیف شب یکی از ابزارهای ارزشیابی مستمر در فرایند آموزشی است.
ارزشیابی مستمر یا سازنده بخشی از فرآیند آموزش تلقی می شود به این معنا که ارزشیابی در جریان آموزش جاری است و معلم به طور مرتب با آن درگیر است.
آن چه که ارزشیابی را پویا و سازنده می کند نحوه ی استفاده از نتایج آن است. (رستگار 1382)
معلم از تکلیف شب فراگیران ، نحوه ی انجام آن و میزان به کارگیری مهارت فراگیران از نقاط ضعف و قوت آنها اطلاع می یابد و می تواند رهنمودهای لازم را برای آن کاستیها و تقویت نکات مثبت ارائه نماید.
در فرآیند آموزش داوری ارزشی معلم زمانی کامل می شود که قادر باشد تحلیلی درست از روند پیشرفت فراگیران داشته باشد و او را در گامهای بعدی یاری نماید.
اطلاعات به دست آمده از فرایند تحلیل و برسی خطاها ، دستمایه ارائه رهنمودهای مفید برای اصلاح و بهبود عملکرد دانش اموزان است. بنابراین رابطه نزدیک بین بازخورد و تکلیف شب مشخص می گردد. طراحی و تهیه تکالیف مناسب به دانش آموز کمک می کند تا خطاهایش کاهش یابد و موفقیتهایش در سفر یادگیری افزون شود . بر این اساس مفهوم تکلیف درسی گسترش می یابد و دیگر نمی توان آن را در پرسش تکراری و بازنویسی متون خلاصه کرد. در واقع طراحی تکلیف ، طراحی یک فرصت یادگیری برای دانش آموزانی است که نیاز ویژه آموزشی دارند و این نیاز با مطالعه عملکرد گذشته فرد و تحلیل خطاها و موفقیتهایش شناخته می شود. ( دکتر حسینی ، محمد 1384)
تعریف و مفهوم تکلیف شب:
هریس کوپر یکی از پژوهشگران و دانشمندانی است که درخصوص تکلیف تحقیقاتی داشته است . وی تکلیف را چنین تعریف می کند: وظیفه ای است که معلمان برای دانش آموزان تعیین می کنند تا آنها را در ساعات خارج از مدرسه انجام دهند.
نتایج تحقیق اهداف و تکلیف شب را در هفت مورد طبقه بندی نموده است.
1- تمرین به منظور افزایش سرعت، تسلط ، تثبیت و مهارت است.
2- شرکت فعال فراگیران در فعالیتها
3- رشد تخصصی به منظور پرورش حس سواد پذیری ، امانت و صداقت.
4- ایجاد روابط متقابل شاگرد با والدین
5- به منظور تعیین خط مشی و مقررات
6- ایجاد روابط عمومی بین والدین و فرزشندان
7- ایجاد اخطار و آگاهی در زمینه ی انتظارات معلم از دانش آموز در زمینه مسائل درسی (قورچیان1381) «انواع تکلیف شب»
انواع تکلیف شب از نظر محتوا به صورت زیر طبقه بندی شود.
1- تکالیف تمرینی: این نوع تکالیف مهارتها و دانشهای کسب شده را تقویت می کند. اکثر تکالیف تمرینی ، غیر تخیلی ، غیر خلاق و تکراری هستند . مؤثرترین نوع تکلیف تکالیفی هستند که در آنها از شاگرد خواسته شود آموخته های جدید را با روش شخصی به طور مستقیم به کار ببرند . مثلاً دانش آموزی که انواع گیاهان گلدار ، بدون گل ، دانه دار و بدون دانه را شناخته است به عنوان تکلیف تعدادی از گیاهان محیط اطراف خود را شناسایی کرده و در این طبقه بندی قرار دهد.
2- تکالیف آماده سازی: این نوع تکالیف جهت آماده سازی شاگردان برای روزهای بعد به کار می رود و معمولاً به صورت مطالعه کتب درسی ، مطالعه خارج از کتاب درسی ، جمع آوری اطلاعات و مواد قبل از کنفرانس ارائه می شود. هدف از ارائه این نوع تکلیف وارد کردن دانش آموزان به کسب زمینه8 مناسب اطلاعاتی جهت آماده شدن برای دروس و بحث روز بعد است. برای این نوع تکیف ابتدا باید رهنمودها و دستور العمل لازم را در مورد چگونگی و چرایی انجام وظایف کاملاً برای فراگیران روشن و مشخص نمود.
3- تکالیف بسطی-امتدادی: این نوع تکالیف شاگرد را به فراسوی کارها و فعالیتهای کلاسی سوق می دهد و موجبات یادگیری و ایده های فراگیران را در موقعیت های جدید فراهم می کند. مثلاً درسی که درباره ی بوعلی سینا است از فراگیران بخواهیم با مطالعه کتابها به مجلات و یا حتی مصاحبه با دیگران اطلاعات بیشتری درباره ی ابن سینا فراهم آورند. تکالیف بسطی امتدادی ممکن است چندین روز یا هفته به طول بینجامد . این نوع تکلیف بر تولید دانش تکرار و تکثیر آن استوار است.
4- تکالیف خلاقیتی : وقتی دانش آموز مفاهیم و مهارتهای کسب شده در کلاس درس را با هم ترکیب کند و در یک راه یا راه های جدید و متفاوت به کار بندد این نوع تکلیف را خلاقیتی گویند . مثلاً ساختن مدل یک مزرعه با چوبهای مستعمل بستنی ، یا حل مسئله ای خاص قدرت خلاقیت ، ابتکار شخصی ، تخیل و خود راهبری را در شاگردان پرورش می دهد. البته باید یادآور شد که این چهار نوع تکلیف همیشه به طور مجزا و منفک به شاگردان ارائه نمی شود گاهی ممکن است گرد برای حل یک مسئله از هر چهار نوع تکلیف برای خلق و بسط ایده خود استفاده نماید. به این ترتیب با ایجاد تنوع در تکالیف مختلف می توان موجبات تثبیت ، آماده سازی تداوم و خلق مفاهیم و مهارتهای را در فرایند تعلیم و تربیت فراهم ساخت.
«نمونه هایی از تکالیف از نظر محتوا»
تکالیف تمرینی: سؤالات و تمرینات ریاضی صفحه ..... را بنویسید. ( حل کنید)
تکالیف آماده سازی : درس جلسه آینده علوم درباره ی بازیافت و اهمیت آن است . شما می توانید با افراد خانواده درباره مفهوم بازیافت و اینکه اگر بازیافت نبود چه اتفاقی می افتاد بحث کنید و نتیجه را به کلاس بیاورید.
تکالیف بسطی- امتدادی: که بدست یک هفته فرصت دارید اطلاعاتی که درباره ی کسر ها و چهار عمل اصلی آن آموخته را بنویسید.
تکالیف خلاقیتی : به نظر شما اگر تعداد زاویه ها، نوع آنها و تعداد اضلاع یک متوازی الاضلاع تغییر کند چه شکلی درست می شود دلیل خود را بنویسید
ارزشیابی :
در ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان ، آموزگاران کلاسهای چندپایه با مشکلاتی نظیر عدم دسترسی به امکانات چاپ و تکثیر، کمبود وقت در طراحی و تصحیح سؤال، زبان و لهجه دانشآموزان، عدم وجود امکاناتی همچون صندلی، میز، نیمکت، فضای مناسب آموزشی، ... و تأثیر قلت دانش آموزان در هر پایه و تعداد پایهها مواجه هستند و در نهایت عدم وجود امکانات و شرایط حاضر باعث میشود که آموخته های دانش آموزان به نحو مطلوب مورد ارزشیابی قرار نگیرد.
در این راستا پیشنهاد میشود :
الف) نظر به اینکه برخی از معلمان کلاسهای چندپایه ممکن است از تهیه و تدوین مراحل طرح درس روزانه ویژه کلاسهای چندپایه اطلاع کافی نداشته باشند، لذا تجدید نظر در محتوا و روشهای آموزشی مراکز دانشسرای تربیت معلم و دوره های بازآموزی و کارآموزی و آموزش نیروهای جدید و ... با تکیه بر الگوهای جدید ارزشیابی تحصیلی ، ویژه کلاسهای چندپایه ضروری به نظر می رسد .
ب) با توجه به اینکه ممکن است آموزگاران (خصوصاً نیروهای جدید) روش تدریس خاص کلاسهای چندپایه را نگذرانده باشند، لازم است برای برگزاری دوره های ارزشیابی تحصیلی ، اقدامات لازم صورت گیرد.
ج) لازم است جدول دروس هفتگی ویژه کلاسهای چندپایه تدوین شود یا در حجم کتابهای درسی برای این قبیل دانش آموزان تجدید نظر شده و کتابهای درسی ویژه ، به روش و محتوای مناسب تر تألیف گردد.
د) پیشنهاد میشود برای افزایش بازدهی کلاسهای چندپایه ، کتابهای مربوط به ارزشیابی و طراحی سوال تهیه و تدوین شده و در اختیار همه معلمان و معلمین راهنما قرار گیرد.
ه) با عنایت به دور افتاده بودن مدارس عشایری و احتیاج به استفاده از وقت آزاد معلمان کلاسهای چندپایه پیشنهاد میشود با در نظر گرفتن امتیازهایی، انگیزه لازم را برای معلمین فراهم نمایند.
و) بیشتر مدارس عشایری از طریق آموزش کلاسهای چندپایه اداره میشوند. لذا چنانچه معلم با انگیزه و مهارت کافی، برای اینکار گمارده شود به نتایج چشمگیری خواهد رسید. البته ضروری است به وضعیت آموزش در کلاسهای چندپایه پرداخته شود و از طریق پژوهش و بررسی های لازم ، مسایل و مشکلات را شناسایی و نسبت به حل آنها همت گماشت. در چنین مطالعاتی باید به ویژگیهای معلمان، دانش آموزان، تنظیم و سازماندهی درس، شرایط فیزیکی فضای آموزشی، برنامه کلاسی، فعالیتهای یاددهی معلمان، فعالیتهای یادگیری دانش آموزان، میزان تکلیف دانش آموزان، روش ارزشیابی از آموختهها، روشهای ایجاد انگیزه توسط معلم، رضایت شغلی و ... پرداخته شود. در نهایت باید به ارائه چارچوب و الگویی مناسب برای تنظیم فعالیتهای یاددهی، یادگیری در کلاسهای چندپایه پرداخته شود.
v با رفع بعضی از موانع در مدارس چندپایه که
باعث اختلال در آموزش می شوند
می توان مشکلات موجود را به حداقل رساند. همچون استفاده از چند تخته سیاه در یک کلاس
، تهیه بانک سؤال ، گذاردن ساعتی جهت پخش برنامه رادیویی ویژه این مدارس ، استفاده
از معلمان بومی، تجهیز مدارس به وسایل کمک آموزشی، خدمات رسانی ویژه به کلاسهای
چندپایه و تقسیم کل پایه های یک کلاس در دو شیفت جداگانه صبح و عصر.
منبع: ویکی پدیا
